Κοινωνικοί ρόλοι

Έλαβα αφορμή για αυτό το κείμενο από ένα  βιβλίο που διάβασα σχετικά με το έργο της Κ.Γώγου, ελπίζω να με συγχωρέσουν οι αναγνώστες, που μπορεί να τύχει να «πέσουν» πάνω σε αυτό το κείμενο, την ώρα που ψάχνουν οτιδήποτε στο διαδίκτυο, για τη δομή του κειμένου μίας και το γράψιμο μου είναι κάπως «άναρχο» και συνειρμικό.

Στο βιβλίο αυτό σε κάποιο σημείο διάβασα σχετικά με την αντίθεση, που πρόβαλε απέναντι στη συμβατική απεικόνιση του ρόλου των ανθρώπων στο πλαίσιο του κοινωνικού κατεστημένου, η Κ.Γώγου με την ποίηση της, έτσι αυτόματα μου γεννήθηκε η επιθυμία να προσθέσω και εγώ κάτι πάνω σε αυτό το θέμα, κάτι που σίγουρα όλοι έχουν διαβάσει και σίγουρα δεν διατυπώνεται για πρώτη φορά, ωστόσο πάντα υπάρχει η ανάγκη της διατύπωσης των εσωτερικών σκέψεων και –αν είμαι υπάρξω τυχερός- η ανταπόκριση και ο αφουγκρασμός τους από άλλους ανθρώπους.

Τα κοινωνικά «αρχέτυπα» της γυναίκας και του άντρα υπήρχαν πάντα στη διάρκεια της εξέλιξης των ανθρώπων αλλά και όπως φαίνατε και όλων των άλλων ειδών του ζωικού βασιλείου, ο σημαντικότερος ρόλος τους ήταν ο καταμερισμός τομέων και ειδικοτήτων στα δύο φύλα  αλλά και μεταξύ των ανθρώπων για τη προστασία και θεμελίωση ενός κοινωνικού και οργανωτικού μοντέλου για την εξασφάλιση της επιβίωσης της ομάδας που αποτελούσαν το είδος, η διαμόρφωση τους ήταν βασικά βασισμένη πάνω στις ανάγκες που υπήρχαν σε κάθε ομάδα αλλά και τις ικανότητες των ατόμων που τις είχαν, έτσι στόχος αυτών των ρόλων ήταν η καλύτερη λειτουργία της κοινότητας προσφέροντας ενεργό ρόλο σε κάθε μέλος που λίγο πολύ ανταποκρινόταν κατά ένα βαθμό στις ικανότητες και την δυνατότητα προσφοράς στη ζωτική διατήρηση της.

Βέβαια αυτό ίσχυε σε κοινότητες που ανήκαν στο στάδιο του πρωτόγονου κοινοτισμού, κάτι που άλλαξε ριζικά στους επόμενους αιώνες, για να μη μακρηγορήσω στη σύγχρονη καπιταλιστική εποχή οι κοινωνικοί ρόλοι που προωθούνται και «ντύνουν» τους σύγχρονους ανθρώπους διαφέρουν πάρα πολύ σε σχέση με το παρελθόν, όχι τόσο θεσμικά μιας και οι βασικοί θεσμοί στους οποίους στηρίζεται η μοντέρνα κοινωνία είναι σχεδόν απαράλλακτοι από την εποχή της ύστερης αναγέννησης, όσο λειτουργικά.

Σήμερα σε μια εποχή πλήρους καπιταλιστικής ανάπτυξης όπου οι παραγωγικές δυνάμεις έχουν αναπτυχθεί τόσο πολύ που μπορούν να εξασφαλίσουν τροφή και πόσιμο νερό για κάθε άνθρωπο στον πλανήτη, το οικονομικό σύστημα που κυριαρχεί στη μοντέρνα κοινωνία, διαμορφώνει ως επί το πλείστον παρασιτικά πρότυπα, ο λειτουργικός πια ρόλος της κοινωνίας ατρόφησε εντελώς κάνοντας τη ανίκανη για την παραμικρή αντίσταση στην επερχόμενη καταστροφή της, ο αντικειμενικός στόχος των νέων «ρόλων» που προωθούνται είναι η διατήρηση και επιπλέον η περεταίρω πλάτυνση του καπιταλιστικού οικονομικού συστήματος με ρίσκο την ίδια την βιώσιμη λειτουργία της ανθρώπινης κοινωνίας.

Έτσι σήμερα αναπτύσσεται και επικρατεί η ρηχή φιλοσοφία του ιδιοτελή ανθρώπου, όπου είναι ουσιαστικά, πνευματικά και αισθηματικά αμόρφωτος, χωρίς εσωτερικές άυλες ανάγκες αφού έχει μάθει από μικρό παιδί ότι κάθε τους ανάγκη μπορεί να καλυφθεί με ένα παιχνίδι ή ένα ρούχο, ανθρώπου που σκόπιμα έχει διδαχθεί από τον κοινωνικό του περίγυρο ότι η εξωτερική του εικόνα είναι το πάν και ότι μόνο μέσο σεβασμού και δύναμης είναι τα χρήματα, τόσο πολύ έχει καταφέρει το σημερινό σύστημα να διαβρώσει την ανιδιοτελή φύση του ανθρώπου με τους ρόλους και τα «προσωπεία» που του φοράει  ώστε να θεωρούν αυτονόητο ότι η διασκέδαση και οι συναναστροφές πρέπει να γίνονται μόνο μέσα στα κοινωνικά πλαίσια της εμπορευματοποίησης και να αρνούνται την παρουσία κάποιου χωρίς χρήματα.

Ειδικά το τελευταίο είναι λυπηρό και δείχνει το πόσο εξαρτημένοι και άβουλοι είναι οι άνθρωποι, ειδικά αυτοί που θεωρούν ότι όποιος στερείται χρημάτων δεν έχει το δικαίωμα να παραβρεθεί μαζί τους στους κοινωνικούς χώρους μίας και είναι ντροπή γι αυτούς να μην έχει κάποιος χρήματα και να θέλει να βρεθεί σε μία καφετέρια με φίλους χωρίς να πληρώσει, κάτι που το βρίσκω εξοργιστικό μα και λυπηρό, μίας και χωρίς να το θέλουν κάποιοι κάνουν διαχωρισμούς μεταξύ των ανθρώπων με βάση το χρήμα, πράγμα που μαθαίνουμε όμως όλοι μέσα στα πλαίσια της κοινωνικής μας διαπαιδαγώγησης έτσι και αλλιώς.

Κάπως έτσι αναλαμβάνονται οι περισσότεροι νέοι την σημερινή κοινωνία, μέσα από κοινωνικά πρότυπα και ρόλους των καταστατικών ορίων, νέοι που δεν πρόλαβαν να ζήσουν μέσα τους τον δικό τους ψυχολογικό Μάη για να απαλλοτριωθούν στη συνέχεια, καθώς έγιναν βορά χωρίς καν να μπορέσουν να περπατήσουν!

Αυτοί και άλλοι πολλοί είναι και θα είναι αυτοί που ακολούθησαν τα διδάγματα της σοφής τηλεόρασης από μικροί και μεγαλώνοντας συνέχισαν να βλέπουν τον κόσμο από το γαλί, αυτοί οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται των κόσμο μόνο μέσα από την υλική τους ευμάρεια και έτσι δίνουν ένα τέτοιο περιτύλιγμα γύρω από κάθε κοινωνικό πρότυπο και ρόλο που παίρνουν, υπακούοντας απλά τον προσωπικό τους διαφημιστή, έτσι σήμερα οι περισσότεροι νέοι προσπαθούνε να ζήσουν τη ζωή κάποιου άλλου, πιθανός κάποιου τραγουδιστή ή κάποιας τηλεοπτικής διασημότητας που θαυμάζουν, θεωρώντας έτσι ότι είναι κοινωνικά αποδεκτοί ή και πρωτοπόροι ανάμεσα στη γενιά τους μίας και ξεχωρίζουν από τον υπόλοιπο όχλο.

Δυστυχώς όμως η αλλοτρίωση της προσωπικότητας τους, τους μετέτρεψε ήδη σε άλλον ένα μαζάνθρωπο διάσωτει της καθεστηκυίας τάξης, μπορεί αυτό να ακούγεται κάπως τραβηγμένο ωστόσο θεωρώ ότι είναι η αρχή του τέλους της ατομικότητας και της προσωπικής ελευθερίας κάθε ατόμου, καθώς η αμφισβήτηση των κοινωνικών ρόλων και των προτύπων που προωθούνται είναι μία σημαντική αρχικά πράξη αμφισβήτησης του ίδιου του κοινωνικού και πολιτικού κατεστημένου που μπορεί να φέρει πολλούς ανθρώπους στην αντίπερα όχθη.

Οι στόχοι τους είναι καθαρά υλικοί, σίγουρα τα χρήματα αποτελούν μια θεμελιώδη και απαραβίαστη επιθυμίας που χωρίς αυτήν –κακά τα ψέματα- δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν οι υπόλοιπες ανάγκες, κυρίως τα όνειρα τους βρίσκονται μεταξύ κάποιου παραθαλάσσιου εξοχικού και ενός γρήγορου αστραφτερού αμαξιού, συνήθως οι περισσότεροι αποζητούν μία όμορφη γυναίκα και μερικές ερωμένες που θα τους υπηρετούν γιατί είναι άντρες και σύμφωνα με τα κοινωνικά στερεότυπα ο άντρας φέρνει τα λεφτάς στο σπίτι και από τη φύση του είναι ανώτερος, έτσι η γυναίκα θα πρέπει να υποτάσσεται για χάρη του αυτοκινήτου και του σκάφους.

Κάποιοι βέβαια δεν έχουν τόσο μεγάλες αξιώσεις, αλλά πάλι το μικρόβιο της υιοθέτησης ρόλων τους καταλαμβάνει, χάρις την εικόνα που πρέπει να διατηρήσουν στον κοινωνικό τους περίγυρο, γι αυτό το λόγο  θα καταναλώσουν τα χρήματα τους διαμορφώνοντας τον εαυτό τους έτσι όπως πρέπει γι αυτούς και όσο ποιο ακριβό το κοινωνικό τους status τόση περισσότερη προσπάθεια θα πρέπει να καταβάλουν, όχι μόνο σε προσωπικά αγαθά όπως ρούχα, κολόνιες, αρώματα κτλπ αλλά και σε άλλα όπως ταινίες μουσική γκάτζετ….άλλωστε για να δείχνουν οι άνθρωποι πλέον καλλιεργημένοι και πνευματώδεις αρκεί ένα αυτοκίνητο, ένα χρυσό ρολόι, ένα ακριβό πουκάμισο και μερικά κατοστάρικα.     

Άλλωστε η ρηχή μιας κοινωνία δεν αποζητά τίποτα παραπάνω παρά μόνο ανθρώπους που μπορούν να λειτουργούν μέσα στα στενά όρια που τους θέτουν, υιοθετώντας ο καθένας από αυτούς ένα ρόλο που θα πρέπει να υποδυθεί μπροστά στο τεράστιο κοινό για όλη του τη ζωή, αυτό είναι όμως και το βαθύτερο νόημα της σημερινής μας «ελευθερίας», να μπορούμε  να επιλέξουμε ανάμεσα σε ένα ζευγάρι μαύρα γυαλιά και ένα λινό πουκάμισο.